
آمبلیوما (Amblyomma spp)
آمبلیوما که به طور معمول به عنوان کنه شناخته میشود، از بندپایان و اعضای خانواده Ixodidae (کنههای سخت) هستند. این انگلها، که بر حیات وحش، دام و گاهی انسان اثر میگذارند، ناقل بیماریهای مختلفی بوده و باعث مشکلات بهداشتی و اقتصادی در بخشهای کشاورزی و دامپزشکی میشوند.
توصیف:
1. کنه بالغ:
اندازه: 5 تا 10 میلیمتر طول دارند و پس از تغذیه ممکن است تا 20 میلیمتر متورم شوند.
ظاهر: بدن سخت با یک سپر (اسکوتوم) تزئینی یا الگودار و دهانی بلند که برای اتصال و تغذیه استفاده میشود.
2. نمف (نیمه بالغ):
اندازه: کوچکتر از بالغین (2 تا 4 میلیمتر) با بدنی بدون بخشبندی و هشت پا.
نقش: به طور فعال انگل هستند و معمولاً بدون بررسی دقیق از لارو تمایز داده نمیشوند.
3. لارو:
اندازه: بسیار کوچک (کمتر از 1 میلیمتر) با شش پا.
رفتار: به طور موقت تغذیه کرده و سپس جدا شده و به نمف تبدیل میشود.
4. تخمها:
ظاهر: کوچک، بیضیشکل و قهوهایرنگ که به صورت خوشهای توسط کنههای ماده در محیطهای محفوظ قرار میگیرند.
چرخه زندگی:
کنههای آمبلیوما چهار مرحله زندگی شامل تخم، لارو، نمف و بالغ را طی میکنند. این فرآیند بسته به گونه و شرایط محیطی 1 تا 2 سال طول میکشد.
1. مرحله تخم:
کنههای ماده هزاران تخم در خاک، گیاهان یا برگها میگذارند.
تخمها طی 2 تا 8 هفته (بسته به دما و رطوبت) به لارو تبدیل میشوند.
2. مرحله لاروی:
به نام "کنههای دانهای" شناخته میشوند، به میزبان متصل شده، چند روز تغذیه میکنند و سپس جدا شده و به نمف تبدیل میشوند.
3. مرحله نمفی:
نمفها به میزبان جدید متصل شده، برای مدت طولانیتری (5 تا 7 روز) تغذیه میکنند و سپس جدا شده و به بالغ تبدیل میشوند.
4. مرحله بالغ:
کنههای بالغ به میزبانهای بزرگتر (مانند دام، حیات وحش یا انسان) متصل شده و برای 7 تا 10 روز تغذیه میکنند. نرها بر روی میزبان جفتگیری میکنند و مادهها پس از تغذیه برای تخمگذاری جدا میشوند.
آسیبها و خسارتها:
1. اثرات مستقیم:
از دست دادن خون: تغذیه طولانیمدت باعث کمخونی، کاهش نرخ رشد و تضعیف ایمنی در دام میشود.
تحریک پوستی: نیش کنه باعث زخم، التهاب و عفونتهای ثانویه میشود.
سمزایی: برخی گونهها سمومی در حین تغذیه تزریق میکنند که منجر به فلج یا واکنشهای آلرژیک میشود.
2. انتقال بیماریها:
کنههای آمبلیوما ناقل بیماریهای متعددی هستند، از جمله:
ریکتیوزیس: ناشی از Rickettsia rickettsii (تب لکهدار کوهستان راکی).
تیلریوزیس: بیماریای که دام را مبتلا کرده و باعث تب، کمخونی و گاهی مرگ میشود.
بابزیوزیس: یک انگل خونی که منجر به تب و تخریب گلبولهای قرمز میشود.
ارلیشیوزیس: انسان و حیوانات را تحت تأثیر قرار میدهد.
تب کیو و تولارمی: بیماریهای باکتریایی که میزبانهای متعددی را تحت تأثیر قرار میدهند.
3. اثرات اقتصادی:
کاهش بهرهوری دام (شیر، گوشت و پشم).
هزینههای مربوط به کنترل کنه، مراقبتهای دامپزشکی و تلفات دام.
پیشگیری و کنترل:
مدیریت زیستگاه:
پاکسازی پوشش گیاهی و زبالهها از مناطق چرا برای کاهش زیستگاه کنه.
چرخش چراگاهها برای اختلال در چرخه زندگی کنه.
مدیریت میزبان:
جلوگیری از تراکم بیش از حد دام برای کاهش تماس.
استفاده از نژادهای مقاوم دام.
کنترل مکانیکی:
حذف کنه:
با استفاده از انبر، کنهها را به طور دستی برداشته و اطمینان از حذف کامل دهان آنها.
حصاربندی:
جلوگیری از دسترسی حیات وحش (مانند گوزنها) به مناطق چرا، برای کاهش ورود کنه.
کنترل زیستی:
شکارچیان طبیعی:
ترویج پرندگان، مورچهها و قارچهایی مانند Metarhizium anisopliae که کنهها را هدف قرار میدهند.
زنبورهای انگلی: تحقیقات نشاندهنده پتانسیل زنبورهایی است که تخمهای کنه را انگلی میکنند.
نماتدها: نماتدهای بیماریزا میتوانند کنهها را در خاک از بین ببرند.
کنترل شیمیایی:
1. آفتکشها (اکاریسیدها):
اسپری یا غوطهور کردن دام در آفتکشهای مصنوعی (مانند پرمترین، آمیتراز).
استفاده از فرمولاسیونهای ریختنی یا تزریقی برای حفاظت طولانیمدت.
استفاده از اسپریهای باقیمانده برای هدف قرار دادن کنههای خارج از میزبان.
2. قلادههای کنهکش:
برای حیوانات کوچکتر مانند حیوانات خانگی یا گوسالهها مؤثر است.
3. مدیریت مقاومت:
چرخش مواد شیمیایی برای جلوگیری از مقاومت کنه.
مدیریت تلفیقی آفات (IPM):
1. پایش:
به طور منظم دامها را از نظر وجود کنه بررسی کرده و آلودگیهای محیطی را پایش کنید.
2. آستانهها:
تنها زمانی درمان کنید که آلودگی از حد قابلقبول فراتر رود تا از مصرف بیش از حد مواد شیمیایی جلوگیری شود.
3. تلاشهای جامعهمحور:
هماهنگی اقدامات کنترلی در سطح مزارع و مناطق برای سرکوب مؤثرتر.
نتیجهگیری:
کنههای آمبلیوما آفات مهمی هستند که به دامها آسیب زده، بیماری منتقل کرده و خسارات اقتصادی ایجاد میکنند. کنترل مؤثر نیازمند رویکردی تلفیقی است که روشهای فرهنگی، مکانیکی، زیستی و شیمیایی را ترکیب کند. استراتژیهای بلندمدت مانند ترویج شکارچیان طبیعی، استفاده از نژادهای مقاوم و اجرای برنامههای مدیریت تلفیقی در سطح جامعه برای کاهش پایدار جمعیت کنهها و به حداقل رساندن تأثیرات زیستمحیطی ضروری است.
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.