جوانه خوار زیتون (Palpita unionalis): زیست‌شناسی، خسارت و مبارزه

طبقه‌بندی علمی: این حشره از راسته بال‌ پولکداران (Lepidoptera) و خانواده Crambidae است. رده‌بندی آن به صورت زیر است:

خانواده: جانوران (Animalia)

شاخه‌ی :بندپایان (Arthropoda)

کلاس یا رده: حشرات (Insecta)

راسته: بال‌ پولکداران (Lepidoptera)

خانواده: Crambidae

جنس: Palpita

گونه: Palpita unionalis

شماره مشاوره رایگان:

09120175667

09194533308

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

پروانه جوانه خوار زیتون در مناطق معتدل و مرطوب مانند نیمه شمالی کوهپایه البرز پراکندگی دارد و به‌دلیل پوشش سبز و رطوبت در بهار‌‌ و تابستان، فعالیت جمعیت آن اوج می‌یابد تخم‌ها معمولاً به‌صورت منفرد یا خوشه‌ای زیر برگ‌های زیتون گذاشته می‌شوند (ناکارآمدی سمپاشی با پهپاد) لاروها ابتدا زردرنگ بوده و در مراحل بالاتر سبز می‌شوند و طی 6 مرحله لاروی رشد می‌کنند. میانگین طول دوره لاروی (از تخم تا شفیره) حدود 23–30 روز است و بقای لاروها تقریباً 60–74٪ گزارش شده است. شفیره‌سازی اغلب بین برگ‌ها یا شکاف‌های تنه صورت می‌گیرد. طول عمر پروانه‌های بالغ حدود 16 روز است و ماده‌ها در این مدت به‌طور متوسط بیش از 300 تخم می‌گذارند. به طور کلی این گونه چند نسلی (مولتی‌ولتین) است و نسل‌ها در طول سال با هم تداخل دارند.

تغذیه و میزبان‌های گیاهی

لاروهای جوانه خوار زیتون گیاهان خانواده Oleaceae را به ویژه درختان زیتون تغذیه می‌کنند. میزبان‌های اصلی شامل زیتون اروپایی (Olea europaea) و گیاهان یاسمن (.Jasminum spp)، زبان‌گنجشک/پیربنج (.Ligustrum spp) و درختان خاکستر (.Fraxinus spp) هستند. همچنین گونه‌های دیگری مانند عرعر وحشی (Arbutus unedo)، آلوده (Chrysanthemum)، خوشه‌خرس (.Viburnum spp) و علف هرز Sida rhombifolia به‌عنوان میزبان‌های جایگزین گزارش شده‌اند. لاروها در داخل تارهای ظریف میان برگ‌ها و جوانه‌ها تغذیه و رشد می‌کنند و به برگ، جوانه و در صورت تراکم زیاد، میوه نیز خسارت وارد می‌کنند.

خسارت به محصولات

جوانه خوار زیتون عمدتاً به برگ و جوانه درختان زیتون حمله می‌کند و موجب ضعف تنش و افت رشد نهال‌ها و درختان جوان می‌شود. تغذیه لاروها از برگ‌ها باعث کاهش سطح سبز و کاهش فتوسنتز در درخت شده و گاهی مجموعه شاخه‌های جوان را نیز از بین می‌برد. در جمعیت‌های بالا، لاروها ممکن است به میوه‌های کوچک (پوشش‌های میوه) نیز خسارت بزنند؛ مثلاً یک منبع نشان می‌دهد در فصل دوم تغذیه، در جمعیت زیاد حتی میوه و هسته نیز خورده می‌شوند. مطالعات اخیر نیز گزارش کرده‌اند که این آفت علاوه بر برگ‌ها، جوانه‌ها و میوه‌های درخت زیتون را نیز مورد حمله قرار می‌دهد. خسارت در غالب کشورها در نهالستان‌ها و باغ‌های جوان زیتون حادتر است؛ به عنوان مثال در یونان، جوانه‌خوار زیتون قادر است کل ساقه‌های جوان (تا طول ۱۵ سانتی‌متر) را کاملاً بخورد.

شماره مشاوره رایگان:

09120175667

09194533308

پیشگیری از طغیان

برای جلوگیری از طغیان جمعیت جوانه خوار زیتون، بایستی با یک راهبرد کشاورزی یکپارچه عمل کرد. جلوگیری از رشد سریع شاخه‌های جوان (که لاروها به آن علاقه دارند) اهمیت دارد. به این منظور از کودهای ازته بیش از حد اجتناب شود و آبیاری کنترل‌شده انجام شود تا مواد غذایی زیاد شاخه‌های جوان تولید نکند. به علاوه، حفظ موجودات مفید (پرندگان و حشرات شکارگر و پارازیتوئید) با پرهیز از سموم گسترده‌اثر مانند پیریتروئیدها مفید است؛ سموم پیریتروئیدی (مثلاً ترکیبات لامبدا-سیالوترین) جمعیت شکارگران طبیعی را کاهش می‌دهند و ممکن است موجبات رشد آفت شوند. پایش مزرعه با تله‌های نوری یا تله‌های فرمونی کمک می‌کند تا در صورت مشاهده اولین نشانه‌های حمله (توده تخم یا لارو) اقدام پیشگیرانه صورت گیرد. همچنین هرس شاخه‌های آلوده و معدوم‌سازی آنها، پاکیزه‌کردن برگ‌های ریخته و ایجاد تله‌‌های فرمونی برای جمع‌آوری پروانه‌ها از دیگر راهکارهای مهم است.

روش‌های مبارزه

کنترل زراعی

از دیدگاه کنترل زراعی، باید محیط مناسبی برای آفت ایجاد نشود. کم کردن تراکم درختان و شاخه‌های جوان در نهالستان‌ها، هرس شاخه‌های آلوده و سمپاشی محلول‌های روغنی برای قتل تخم‌ها و لاروهای اولیه در بهار مؤثر است. به‌طور کلی، زمان مبارزه شیمیایی در سال از اواسط بهار (همزمان با باز شدن جوانه‌ها) تا پایان تابستان (یا اوایل پاییز) می‌باشد که لاروها فعال هستند.

کنترل بیولوژیکی (دشمنان طبیعی)

طیف متنوعی از دشمنان طبیعی به این آفت حمله می‌کنند. مشاهدات میدانی در ترکیه نشان داده که ۲۱ گونه شکارگر (از جمله مورچه‌های شکارگر Anthocoris nemoralis و کفشدوزک‌های Chrysoperla carnea) و ۹ گونه پارازیتوئید (از جمله زنبورهای Trichogramma evanescens و Apanteles brunnistigma) علیه شب‌پره زیتون نقش دارند. یافته‌های مشابهی در منابع دیگر نیز ذکر شده است؛ برای مثال نرم‌تنانی مانند Trichogramma spp. (پارازیتوئید تخم) و Apanteles spp. گزارش شده‌اند. در نهایت، حفظ و رهاسازی این دشمنان طبیعی می‌تواند به کنترل جمعیت آفت کمک کند.

کنترل شیمیایی

در صورت ضرورت و در مواقع اوج تراکم لاروها، مبارزه شیمیایی انجام می‌شود. گروه‌های مختلف سموم توصیه شده شامل:

• پایروتیروئیدها (مانند لامبدا-سیالوترین، کاوترین، بایفنتریِن و غیره).

• آفت‌کش‌های تنظیم‌کننده رشد حشره(IGR) (مانند SERBATE).

• 

• بیوپستیسیدها (مانند اسپینوساد).

• کلرانترانیلیپرول (Chlorantraniliprole): یک حشره‌کش قوی از گروه(دیامید آنترانیلیک)است که با مکانیسم اثر منحشر به فرد خود کانال های کلسیم حشرات را هدف قرار داده و باعث فلج توقف تغدیه و در نهایت مرگ آفات می‌شود.به ویژه در کنترل لارو پروانه ها و بیدها و برخی سوسک ها محصولاتی چون برنج و سبزیجات و درختان میوه بسیار موثر بوده و به عنوان  یک حشره کش سیستمیک و تماسی عمل میکند و به مدیریت کنترل آفات کمک می کند.

این سموم معمولاً به‌صورت محلول‌پاشی برگ‌پوش استفاده می‌شوند و بسته به دستورالعمل هر کشور، با غلظت و دوزهای مشخص به کار می‌روند. به عنوان مثال، سموم جدیدی مانند اسپینوساد گزارش شده که علیه لاروهای این آفت مؤثر است. توجه شود که مصرف هر نوع سم فقط در صورت رسیدن آستانه خسارت اقتصادی توصیه می‌شود و باید طبق توصیه سازمان حفظ نباتات و دستورالعمل سازنده انجام شود.

شماره مشاوره رایگان:

09120175667

09194533308

جداول مقایسه‌ای

در جدول زیر انواع مختلف روش‌های مبارزه با پروانه جوانه خوار زیتون، به همراه دسته سموم مؤثر و دشمنان طبیعی، مقایسه شده‌اند: