برنامه مدیریت تلفیق آفات (IPM) در مبارزه با شته انار و کپک دوده ای مخصوص اقلیم شهرستان طارم (استان زنجان)
استراتژی
۱) پایش منظم و زودهنگام ۲) تقویت دشمنان طبیعی و روشهای فرهنگی ۳) کنترل مورچهها و کاهش «عسلک» ۴) استفاده هدفمند از پوششهای فیزیکی/صابون/روغن و در صورت نیاز سمپاشی انتخابی با چرخش گروههای شیمیایی ۵) پاکسازی فوماژین و اقدامات پسازآن.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
نکات اقلیمی و زیستی که باید در نظر بگیریم
شهرستان طارم اقلیم متنوعی دارد (کوهستانی/درهای) و باغهای زیتون/انار آن در نقاط مختلف میتوانند میکروکلیماهای متفاوتی داشته باشند؛ اما پُرآب و گرم بودن زایندهٔ شاخسارهٔ جوان، بهنفع رشد شته است.
شته انار (Aphis punicae) در شرایط مساعد میتواند هر 7–10 روز یک نسل بدهد و در طول فصل رشد چندین نسل تولید کند؛ یعنی رشد جمعیت سریع است لذا باید پایش بصورت مکرر انجام شود.
برنامهٔ ماهانه (قابل تطبیق برای طارم)
اسفند — فروردین (قبل/در شروع رشد و بازشدن جوانهها)
بازدید هفتگی از 30 درخت نمونه (یا 10% درختان هر باغ): نگاه به زیر برگها، جوانهها و شاخهٔ نو. ثبت وضعیت (تعداد شته/برگ، وجود مورچه، عسلک).
هرس بازکنندهٔ تاج برای تهویه و کاهش رشد شاخهای فوقالعاده نرم.
کنترل کوددهی ازته: کود اوره زیاد رشد نرم و جذب شته را افزایش میدهد؛ پس حتما کوددهی را متعادل کنید.
عدم کاشت یونجه: کشت یونجه در باغ انار باعث افزایش اوره خاک می شود.
تشویق دشمنان طبیعی: از سمپاشی شیمیایی غیرضروری در این زمان پرهیز کنید تا کفشدوزکها، سنخوارها و زنبورهای پارازیتوئید حفظ شوند.
اردیبهشت — خرداد (فاز گلدهی و تشکیل میوهٔ اولیه)
پایش دو هفتهای—وقتی شته در جوانهها و گلها باشد، خسارت مستقیم به تشکیل میوه میزند.
کنترل فرهنگی: آبیاری منظم ولی نه بیش از حد (خشکی و گرمای خیلی زیاد هم شرایط را بدتر میکند).
اگر شته شروع به تجمع کرد و روی ≥10% شاخههای جوان دیده شد یا عسلک قابللمس ظاهر شد آن موقع نسبت به مبارزه اقدام کنید. (آستانهٔ تصمیمگیری: حضور فعال شته/عسلک روی شاخههای تولیدکننده گل/میوه).
تیر — مرداد (دورهٔ اوج تولید نسل شته در شرایط گرم)
پایش هفت تا ده روزه؛ در صورت مشاهدهٔ موج جدید شته:
1. شستوشوی آب فشار متوسط (شلنگ) روی تاج — مخصوصاً زیر برگها — برای حذف مکانیکی جمعیت.
2. استفاده از «صابون حشرهکش» یا «روغن ولک/روغن باغبانی» (دقت در غلظت و سازگاری با گونه):
صابون حشرهکش: حدود 1% تا 2% محلول (یعنی تقریباً 10–20 میلیلیتر صابون مایع به ازای 1 لیتر آب).
روغنهای پارافینی/ولک: 1% تا 2% (10–20 میلیلیتر در لیتر) برای پوشش و خفگی شتهها — از پاشش در ساعات خیلی گرم و آفتابی خودداری کن.
تکرار: هر 7–10 روز تا کاهش قابلتوجه جمعیت، حداکثر 2–3 بار پشت سر هم.
این روشها روی شتههای نرم بسیار مؤثرند و کمترین آسیب را به دشمنان طبیعی میزنند.
شهریور — آبان (تا قبل از برداشت و پسازآن)
اگر هنوز «عسلک» و «فوماژین» روی برگ/میوه هست: شستوشوی برگ با آب + صابون ملایم (۱۰–۲۰ میلیلیتر در لیتر) و پاککردن با اسفنج نرم یا فشار آب. فوماژین خودش قارچی است که منبعش عموماً عسلک حشرات مکنده است پس بنابرین بدون کنترل شته، فوماژین باز میگردد.
درصورت آلودگی قارچی شدید همراه با بیماریهای میوه (نه فقط فوماژین)، با مشورت کارشناسی از قارچکشهای مجاز استفاده کن (مثلاً ترکیبات مس یا مانکوزب که برای کاربردهای باغبانی مجازند)؛ اما بدون حذف عسلک، اثربخشی کوتاهمدت خواهد بود.
آبان — دی (ورود به فصل آرام)
هرس سبک برای برداشتن شاخههای آسیبدیده و فراهمکردن تهویهٔ بهتر فصل بعد.
بازنگری ثبتها و برنامهٔ سال بعد: نقاطی که مورچه فعال داشتند یا سمپاشی مکرر انجام شده را یادداشت کن — آنها نیاز به تغییر تاکتیک دارند.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
روشهای کنترل (جزئیات و اولویتها)
۱) پایش و ثبت (بنیادیترین قدم)
فرم سادهٔ روزانه/هفتگی: تاریخ — بخش باغ — تعداد شاخههای نمونه — درصد شاخههای با شته — حضور مورچه — حضور فوماژین
چرایی: شناسایی نقطهٔ شروع و پیشگیری از طغیان؛ همچنین برای تصمیم دربارهٔ سمپاشی و زمان آن ضروری است.
۲) کنترل مورچهها
مورچهها شتهها را محافظت میکنند و جمعیت شته را افزایش میدهند.
روشها: بند چسبنده روی تنه (tanglefoot)، یا تلههای طعمهٔ مورچه در اطراف درخت (طعمههای تجاری ضد مورچه). کنترل مورچه اغلب اثربخشی سایر روشها را چندین برابر میکند.
۳) حمایت از دشمنان طبیعی
کفشدوزکها، سنها (lacewings)، زنبورهای پارازیتوئید و مگسهای شکری (syrphids) دشمنان مهم شتهاند.
پرهیز از سمپاشیهای وسیع در زمان ظهور این مفیدها؛ اگر سم لازم است، از سمهای کماثر روی حشرات مفید و با انتخاب زمان (شب/صبح زود) استفاده کنید.
۴) کنترل بیولوژیک و غیروشیمیایی
صابونهای حشرهکش و روغن ولک (10–20 ml/L) — مؤثر، ارزان و ایمنتر برای میوه و محیط.
عصارههای گیاهی مثل عصارهٔ چریش (نیما — neem/آزادیرکتین) در موارد سبک تا متوسط میتوانند کمک کنند.
۵) کنترل شیمیایی (در صورت نیاز و با احتیاط)
از سمپاشی شیمیایی دائم و تکراری با یک مادهٔ فعال خودداری کن (مقاومت ایجاد میشود). چرخش بین گروههای مختلف (MOA) لازم است.
انتخاب حشرهکش: براساس شدت آلودگی و مجوزهای محلی؛ مطالعات نشان دادهاند که چند ترکیب نوین میتوانند جمعیت شته را کاهش دهند اما حساسیت گونهها متفاوت است — با کارشناسان محلی مشورت کن.
هنگام استفاده از حشرهکش: حتماً توصیهٔ برچسب را رعایت کنید، زیر برگها را هدف بگیر، از اسپری یکنواخت استفاده کنید و از سمپاش با نازل مناسب بهره ببرید.
۶) مدیریت فوماژین (سودگی/کپک دودهای)
اصل: بدون برداشتن منبع (عسلک) و شته، پاکسازی سطح فایدهٔ پایدار ندارد. ابتدا شته را کنترل کن. سپس:
1. شستوشوی مکانیکی با جریان آب و صابون ملایم.
2. اگر کپکِ دودهای بسیار شدید است و باعث کاهش فتوسنتز شده است، در صورت لزوم از قارچکشهای مجاز (مثلاً ترکیبات مس یا مانکوزب) طبق دستور استفاده کن؛ اما یادآوری میکنم اثر پایدار فقط پس از کاهش عسلک حاصل میشود.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
نمونهٔ «دستورکار سریع» برای یک آلودگی متوسط
1. صبح: بازدید از 10–20 درخت، بررسی 5 شاخهٔ تصادفی از هر درخت.
2. اگر عسلک/شته مشاهده شد: بند چسب مورچه دور تنه نصب کنید یا پدر مورچه هبیترو بپاشید.
3. عصر همان روز: یک نوبت پاشش آب قوی (زیر برگها) و سپس محلول صابون 1–2% (تست روی یک شاخه قبل از کل باغ).
4. تکرار هر 7 روز؛ اگر بعد از دو تکرار کاهش نشد، مشورت با کارشناس برای انتخاب حشرهکش مناسب و چرخش MOA.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
هشدارها و نکات ایمنی
قبل از هر نوع سمپاشی، زمان بستن برداشت و حداکثر دورهٔ کارنس را بررسی کن (مطابق دستورالعمل محصول).
از سمپاشی در ساعات خیلی گرم یا هنگام گلدهی (برای حفظ گردهافشانها) خودداری کن.
از مواد صابونی نامرغوب یا معطر استفاده نکن؛ میتواند گیاه را بسوزاند. همیشه تست 24–48 ساعته روی چند برگ انجام بده.
ثبت دقیق مصرف سم/تاریخ/مقدار برای جلوگیری از مقاومت در آینده.
منابعِ (برای مطالعهٔ بیشتر و پشتوانهٔ علمی)
Plantwise / Pomegranate aphid (Aphis punicae) — اطلاعات زیستشناسی و چرخهٔ نسل.
National/academic aphid profiles (Aphis punicae) — تشخیص، دشمنان طبیعی و زیستشناسی.
Yaghobi et al. — مطالعات جمعیتی و نقش دشمنان طبیعی در ایران (مطالعات میدانی استانهای ایران).
مطالعات آزمایشیِ اثربخشی حشرهکشها بر شتهٔ انار (مروری/آزمایشی).
UCANR / مقالات عمومی دربارهٔ Sooty mold (فوماژین) و راهکارهای پاکسازی.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.