معرفی زینک فسفاید (فسفید روی – Zn₃P₂)
زینک فسفاید یک ترکیب شیمیایی جامد و تیره‌رنگ (خاکستری تیره تا سیاه) است که بوی مشخصی ندارد {متاسفانه بعلت ناآگاهی و رنگ سیاه آن عوام به آن سیانور یا سیاه نور می گویند و این اشتباه می باشد.) اما وقتی با رطوبت یا اسید معده جوندگان تماس پیدا کند، گاز فسفین (PH₃) آزاد می‌کند.
فسفین سمی بسیار قوی است و عامل اصلی مرگ حیوان هدف محسوب می‌شود.
فرمول شیمیایی:
Zn₃P₂
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
شکل ظاهری:
پودر یا گرانول خاکستری مایل به سیاه
بوی خاص:
به‌تنهایی تقریباً بدون بو، ولی در رطوبت یا تماس با اسید معده، بوی سیر فاسد یا ماهی گندیده می‌دهد (بخاطر گاز فسفین).
مکانیزم اثر فسفس دو زنگ (چگونه باعث مرگ می‌شود؟)
وقتی جونده (مثلاً موش) طعمه حاوی زینک فسفاید را می‌خورد، در معده‌اش به دلیل وجود اسید معده (HCl) واکنش زیر رخ می‌دهد:
گاز فسفین (PH₃) آزاد می‌شود که از طریق دستگاه تنفسی و جریان خون وارد بدن شده و روی سیستم عصبی و سلول‌های بدن اثر می‌گذارد.
فسفین باعث توقف تنفس سلولی و مرگ حیوان در مدت ۲ تا ۴ ساعت می‌شود.
اثرات فیزیولوژیکی بر جونده
-
فلج سیستم عصبی مرکزی
-
توقف عملکرد قلب و ریه
-
خونریزی داخلی و مرگ خاموش (بدون علائم شدید خارجی)
-
اغلب حیوان پیش از مرگ احساس تهوع و بی‌قراری می‌کند و به پناهگاهش برمی‌گردد (به همین دلیل، جسد معمولاً در محل دیده نمی‌شود)
مزایای زینک فسفاید
| ویژگی | توضیح |
|---|---|
| اثر سریع | معمولاً مرگ در ۲ تا ۴ ساعت اتفاق می‌افتد |
| قدرت کشندگی بالا | دوز کشنده برای موش حدود ۴۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن است |
| قیمت پایین | نسبت به طعمه‌های آنتی‌کواگولانت (ضد انعقاد خون) بسیار ارزان‌تر است |
| عدم مقاومت | جوندگان نسبت به فسفید روی مقاومت زیستی پیدا نمی‌کنند |
| تجزیه سریع در محیط | پس از چند روز در خاک و نور خورشید تجزیه می‌شود و اثرات طولانی ندارد |
معایب و خطرات
| خطر | توضیح |
|---|---|
| خطر برای انسان و حیوانات غیر هدف | سگ، گربه، پرندگان، و حتی انسان در معرض گاز فسفین یا طعمه قرار گیرند، ممکن است دچار مسمومیت شوند |
| بوی سیر ممکن است باعث بی‌میلی جوندگان شود | اگر تازه نباشد یا دُز بیش از حد باشد، موش‌ها طعمه را رها می‌کنند |
| عدم وجود پادزهر خاص | برای فسفین پادزهر شناخته‌شده‌ای وجود ندارد، درمان فقط حمایتی است |
| خطر گاز فسفین در محیط مرطوب | در انبارهای مرطوب ممکن است گاز آزاد شود و خطر تنفسی ایجاد کند |
| ماندگاری کوتاه طعمه | در تماس با هوا و رطوبت، به سرعت خاصیت خود را از دست می‌دهد |
علائم مسمومیت در انسان و حیوانات غیرهدف
| مرحله | علائم |
|---|---|
| اولیه | تهوع، استفراغ، سردرد، بوی سیر در دهان، ضعف عمومی |
| پیشرفته | تنگی نفس، درد قفسه سینه، کاهش فشار خون، تشنج، اغماء |
| نهایی | مرگ به‌دلیل ایست قلبی یا نارسایی تنفسی |
درمان: انتقال فوری به هوای تازه، اکسیژن‌دهی، شستشوی معده با پرمنگنات یا روغن پارافین، تزریق ویتامین C و درمان حمایتی.
کاربرد عملی در کنترل جوندگان
-
طعمه‌سازی:
-
معمولاً با غلات (گندم، جو، برنج) مخلوط می‌شود.
-
درصد اختلاط: حدود ۲–۵٪ زینک فسفاید.
-
برای بهبود طعم، روغن نباتی یا شکر افزوده می‌شود.
-
-
روش استفاده:
-
در مسیر رفت‌وآمد موش‌ها، کنار دیوارها یا ورودی لانه‌ها قرار داده می‌شود.
-
بهتر است شب گذاشته شود، چون موش‌ها شب‌فعال هستند.
-
هر ۲۴ ساعت بررسی و طعمه تازه جایگزین شود.
-
-
نکات ایمنی:
-
استفاده فقط با دستکش پلاستیکی
-
عدم تماس مستقیم
-
جلوگیری از دسترسی حیوانات خانگی و پرندگان
-
نگهداری در ظروف دربسته و خشک
-
تجزیه و اثر زیست‌محیطی
زینک فسفاید در تماس با خاک و رطوبت تجزیه شده و در عرض چند روز به ترکیبات غیرسمی تبدیل می‌شود.
فسفین آزادشده در هوا ناپایدار است و تجزیه می‌شود.
بنابراین از نظر پایداری زیست‌محیطی، نسبتاً بی‌خطرتر از سموم ارگانوفوسفاته (مثل مالاتیون) است، ولی همچنان نیاز به احتیاط دارد.
جمع‌بندی و نتیجه گیری
| جنبه | تحلیل |
|---|---|
| قدرت اثر | بسیار قوی – یکی از سریع‌ترین جونده‌کش‌ها |
| قیمت و در دسترس بودن | ارزان و موجود در بیشتر فروشگاه‌های سموم کشاورزی |
| خطر برای انسان | بسیار زیاد در صورت تماس یا استنشاق |
| پایداری محیطی | متوسط، تجزیه در چند روز |
| قابلیت کنترل جمعیت موش‌ها | مؤثر در کنترل اولیه، ولی برای مدیریت بلندمدت باید با روش‌های دیگر ترکیب شود (bait rotation + sanitation) |
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
توصیه حرفه‌ای برای کنترل علمی جوندگان
برای بیشترین اثربخشی و کمترین خطر:
-
زینک فسفاید را فقط در فاز اولیه طغیان استفاده کنید.
(وقتی جمعیت زیاد است و نیاز به کاهش سریع داری) -
بعد از کاهش جمعیت، از طعمه‌های آنتی‌کواگولانت (مثل مورین وبی یا استورم) برای کنترل ماندگار استفاده کن.
-
پاکسازی محیط، حذف منابع غذا و بستن لانه‌ها همیشه از هر سمی مهم‌تر است.
-
هرگز در فضای بسته یا انبار مرطوب استفاده نکنید، چون احتمال آزاد شدن گاز فسفین وجود دارد.
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.