
Sitophilus zeamais
به نام شپشه ذرت (Maize weevel) شناخته میشود، یک سوسک کوچک از خانواده Curculionidae است (به همین خاطر به آن سوسک ذرت هم میگویند اما اطلاق نام شپشک ذرت برای آن صحیخ نمی باشد زیرا شپشک ها حشرات دیگری می باشند). Sitophilus zeamais در آمریکا به نام شپشه بزرگ برنج (greater rice weevel) شناخته میشود و یکی از مخربترین آفات غلات ذخیرهشده، بهویژه ذرت، محسوب میشود. این آفت بهطور جهانی پراکنده شده و در محیطهای گرم و مرطوب رشد میکند. توانایی آن در آلوده کردن غلات در مزارع و در طول ذخیرهسازی، آن را به یک نگرانی عمده برای کشاورزان و انبارداران تبدیل کرده است.
---
ریخت شناسی و رفتارشناسی
1. ظاهر:
اندازه: بالغها حدود 2.5 تا 4 میلیمتر طول دارند.
رنگ: قهوهای تیره تا سیاه با چهار لکه قرمز یا زرد روشن روی پوششهای بال (الیترای).
پوزه (روستروم): پوزهای کشیده که برای سوراخ کردن غلات استفاده میشود.
آنتنها: به شکل چماق و متصل به پوزه.
2. رفتار:
غلات را در مزارع و هنگام ذخیرهسازی آلوده میکند.
توانایی پرواز داشته و به مکانهای ذخیره جدید مهاجرت میکند.
شرایط گرم و مرطوب را ترجیح داده و در دمای بالای 15 درجه سانتیگراد فعال است.
---
چرخه زندگی
چرخه زندگی سیلوفیلوس زیامیس بسته به شرایط محیطی مانند دما و رطوبت متغیر است و معمولاً تحت شرایط بهینه 4 تا 7 هفته طول میکشد.
1. مرحله تخم:
مادهها سوراخهایی در دانهها ایجاد کرده و در طول عمر خود 200 تا 400 تخم میگذارند.
تخمها با مادهای ژلاتینی مهر و موم میشوند.
تخمها در مدت 3 تا 5 روز باز میشوند.
2. مرحله لاروی:
لاروهای سفید و بدون پا داخل دانه رشد کرده و از آندوسپرم تغذیه میکنند.
این مرحله 2 تا 3 هفته طول میکشد و چندین پوستاندازی انجام میشود.
3. مرحله شفیرگی:
شفیرگی داخل دانه اتفاق میافتد.
این مرحله 5 تا 10 روز طول میکشد.
4. مرحله بلوغ:
بالغها با ایجاد سوراخی دایرهای از دانه خارج میشوند.
آنها برای چندین ماه زندگی کرده و به تولیدمثل و ادامه چرخه آلودگی میپردازند.
---
رژیم غذایی و عادات تغذیه
1. رژیم غذایی اصلی:
طیف گستردهای از غلات مانند ذرت، گندم، برنج، ذرت خوشهای و دیگر غلات را آلوده میکند.
لاروها بهطور کامل درون دانه تغذیه کرده و آن را خالی میکنند.
2. تأثیر تغذیه:
باعث کاهش وزن غلات میشود.
ارزش غذایی و تجاری غلات را کاهش میدهد.
دانهها را با فضولات (مدفوع) آلوده کرده و آنها را غیرقابل مصرف میکند.
---
تأثیر بر انسان و محیطزیست
مزایا:
تحقیقات علمی: بهعنوان یک ارگانیسم مدل برای مطالعه آفات محصولات ذخیرهشده استفاده میشود.
معایب:
1. خسارات اقتصادی:
کاهش کیفیت و کمیت غلات، منجر به خسارات عمده اقتصادی در کشاورزی و انبارداری میشود.
2. امنیت غذایی:
مقدار غذای ایمن و قابل مصرف برای انسان و حیوان را کاهش میدهد.
3. خطرات سلامتی:
غلات آلوده معمولاً حاوی بقایای حشره و فضولات بوده و ممکن است خطرات بهداشتی ایجاد کنند.
4. تأثیر محیطی:
استفاده بیشازحد از آفتکشهای شیمیایی برای کنترل آلودگیها میتواند به ارگانیسمهای غیرهدف آسیب رسانده و آلودگی زیستمحیطی ایجاد کند.
---
پیشگیری و کنترل
کنترل فرهنگی:
1. بهداشت انبار:
تمیز کردن کامل انبارها برای حذف بقایا و جلوگیری از آلودگی.
استفاده از ظروف یا کیسههای مهر و مومشده برای ذخیرهسازی غلات.
2. کنترل رطوبت:
حفظ رطوبت غلات زیر 12 درصد برای جلوگیری از فعالیت آفات.
3. مدیریت دما:
ذخیرهسازی غلات در دمای کمتر از 15 درجه سانتیگراد برای مهار فعالیت آفات.
کنترل فیزیکی:
1. تمیز کردن غلات:
حذف دانههای شکسته و بقایای غلات که بیشتر مستعد آلودگی هستند.
2. گرما یا سرما درمانی:
قرار دادن غلات در معرض گرمای بالا (55 درجه سانتیگراد به مدت 15 دقیقه) یا انجماد به مدت یک هفته برای از بین بردن تمامی مراحل زندگی آفت.
کنترل زیستی:
1. دشمنان طبیعی:
معرفی زنبورهای پارازیت، مانند Anisopteromalus calandrae، برای کنترل جمعیت سوسک.
2. شکارچیان:
تشویق حضور شکارچیان طبیعی مانند کنههای شکارچی.
کنترل شیمیایی:
1. گازدهی (فومیگاسیون):
استفاده از گازهایی مانند فسفین برای کشتن تمام مراحل زندگی آفت. رعایت نکات ایمنی در زمان استفاده ضروری است.
2. آفتکشها:
استفاده از آفتکشهای باقیمانده روی دیوارها و کف انبار قبل از ذخیره غلات.
3. خاک دیاتومه:
گردپاشی غلات با خاک دیاتومه خوراکی برای خشک کردن و از بین بردن آفات.
---
نتیجهگیری
سیلوفیلوس زیامیس یک آفت مخرب غلات ذخیرهشده، بهویژه ذرت، است که باعث خسارات اقتصادی عمده و مسائل امنیت غذایی در سطح جهان میشود. استراتژیهای مدیریت مؤثر شامل روشهای صحیح ذخیرهسازی، کنترل زیستی و کاربردهای شیمیایی هدفمند برای کاهش آلودگی ضروری است. استفاده از رویکرد مدیریت تلفیقی آفات (IPM) برای کنترل پایدار آفتها و کاهش آسیبهای زیستمحیطی توصیه میشود.
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.