تناوب باردهی چیست و چگونه میتوان با آن مقابله کرد؟
درختان زیتون ایران (و بسیاری از مناطق مدیترانهای) به پدیدهای به نام تناوب باردهی یا alternate bearing دچار هستند؛ بهعبارتی در یک سال محصول فراوان (سال “آور”) و در سال بعد محصول کم یا معمولی (سال “نیاور”) تولید میکنند، درحالیکه در سایر کشورها مانند ایتالیا یا یونان، با مدیریتهای مناسب، این تناوب کمتر مشاهده میشود.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
علتهای علمی تناوب باردهی
مطالعات علمی متعدد نشان دادهاند که سه عامل اصلی در تناوب سالیانه درخت زیتون نقش دارند:
1. رقابت منبع–مصرف (Carbohydrate Storage)
– در سال آور، میوهها بهعنوان «مصرفکننده» قوی کربوهیدراتها عمل میکنند و ذخیرهسازی داخل شاخه و جوانهها کاهش مییابد. این کاهش ذخیرهسازی، موجب کاهش توان درخت برای تولید گل در سال بعد میشود .
2. هورمونهای داخلی (Hormonal Control)
– میوههای در حال رشد هورمونهایی مانند جیبرلین و IAA ترشح میکنند که باز شدن جوانههای گل را مهار میکنند. تحقیقات مولکولی نیز نشان دادهاند بیان ژنها و miRNAهای مرتبط با این هورمونها در سال آور و نیاور تغییر میکند .
3. محدودیت مکانی گلزایی (Flower-site Limitation)
– در سال با محصول زیاد، شاخههای جدید رشد کمتری دارند و تعداد جوانههای گل محدود میشود که بهنوبه خود سبب کاهش گلدهی در سال بعد میشود .
این سه عامل با شرایط محیطی (تنش آب، تغذیه نامتعادل، دما و ...) ترکیب شده و شدت تناوب را تعیین میکنند.
چرا در ایران شدت تناوب بیشتر است؟
– شرایط اقلیمی نیمهخشک ایران: کمبود رطوبت خاک و تنش آبی در سال آور باعث تخلیه بیشتر منابع غذایی درخت و کاهش ذخایر میشود .
– برنامه تغذیه نامنظم: مصرف نکردن بهموقع و تنظیمشده نیتروژن، پتاسیم، بور و منیزیم، موجب کاهش ذخایر در سال بعد میشود .
– مدیریت باغبانی ضعیف: عدم هرس، تنکبندی و برداشت بهموقع باعث تشدید وضعیت تناوب میشود .
در کشورهایی مانند ایتالیا، یونان یا اسپانیا، با سیستمهای آبیاری دقیق، تغذیه دقیق باغ و مدیریت جامع تنوع باردهی را کاهش میدهند؛ بهعلاوه، ارقام و ژنوتیپهایی انتخاب شدهاند که این تناوب را کمتر بروز دهند.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
راهکارهای علمی کنترل تناوب باردهی در ایران
1. برنامه تغذیه مدون
– در سال آور، افزایش میانگین عنصرهای نیتروژن و پتاسیم برای حمایت از رشد شاخه جدید و ذخیرهسازی .
– در سال نیاور، کاهش کوددهی برای جلوگیری از رشد بیش از حد شاخه و تحریک طبیعی گلدهی.
– تأمین ریزمغذیهایی مانند بور و منیزیم در زمان گلزایی (اواخر زمستان تا اوایل بهار) .
2. مدیریت آبیاری و تغذیهی قطرهای (Fertigation)
– حفظ سطح رطوبت مناسب در سال آور برای جلوگیری از تنش آبی و کاهش ذخایر کربوهیدرات .
– کاربرد متعادل آب و مواد غذایی در زمانهای بحرانی گلدهی و تشکیل میوه.
3. هرس، تنک میوه و برداشت زودهنگام
– هرس شدید در سال آور برای کاهش بار گیاه و افزایش رشد شاخههای جدید .
– تنک گل/میوه در سال آور برای کاهش مصرف منابع.
– برداشت زودهنگام (میوههای نارس) در برخی ارقام برای کاهش میزان هورمونهای مهارکننده گلدهی .
4. انتخاب ارقام مناسب
– بکارگیری ارقام کمتناوب یا اهلی شده مانند رقم جدید «آوان» که عملکرد روغنی پایدارتری در اقلیم گرم ایران دارد .
5. کاشت و مدیریت فضای مناسب
– فاصله مناسب بین درختان جهت عبور نور و تهویه بهتر .
– بررسی خاک و آزمایش بافت برگ سالانه، تنظیم برنامه کوددهی بر اساس نیاز واقعی.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
چکلیست مدیریتی عملی
مرحله اقدام پیشنهادی
زمستان (اواخر) نمونهبرداری خاک/برگ، کوددهی نیتروژن حدود 70٪، بور و پتاسیم
قبل از گلدهی (اواخر زمستان) محلولپاشی بور+روی، هرس سبز سبک
بهار تا اوائل تابستان محلولپاشی پتاسیم و منیزیم، تأمین آب کافی
تابستان (سال آور) هرس شاخه، تنک میوه، برداشت زودرس (در صورت امکان)
پاییز تا زمستان سال نیاور کاهش کوددهی و آبیاری برای تحریک گلدهی بعدی
نتیجهگیری
بهدلیل تنشهای محیطی و گاهی ضعف مدیریت تغذیه و آبیاری، تناوب باردهی در ایران شدیدتر است.
راه حل مقابله با تناوب باردهی: با برنامه تغذیه صحیح، هرس و تنکبری هدفمند، مدیریت رطوبت، و استفاده از ارقام مناسب میتوان تناوب را کاهش داد و محصولی پیوسته و باکیفیت داشت.
شماره مشاوره رایگان:
09120175667
09194533308
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.