کک موش شرقی (کک طاعون) Xenopsylla cheopis

کک موش شرقی یا Xenopsylla cheopis چیست؟

 

Xenopsylla cheopis که معمولاً به عنوان کک موش شرقی شناخته می‌شود، یک حشره انگل از راسته Siphonaptera سیفناپترا (یا Aphaniptera) و از خانواده Pulicidae است. این حشره به دلیل نقش آن در انتقال بیماری طاعون بوبونیک (که توسط میکروب Yersinia pestis ایجاد می‌شود) و سایر بیماری‌ها معروف است و به همین دلیل یکی از خطرناک‌ترین گونه‌های کک به شمار می‌آید که می‌تواند انسان‌ها و حیوانات را مبتلا کند. این حشره به طور معمول بر روی موش‌ها و سایر جوندگان یافت می‌شود، اما در برخی شرایط می‌تواند انسان‌ها و میزبان‌های دیگر را نیز آلوده کند.

تلفن مشاوره رایگان 09120175667

 

---

 

توصیف

 

1. بالغ (Adult):

 

اندازه: کوچک، حدود 1.5–4 میلی‌متر طول دارد.

 

ظاهر: بدن آن به صورت عرضی فشرده است و پاهای قوی‌ای برای پرش دارد. کک موش شرقی رنگی از قهوه‌ای مایل به قرمز تا سیاه دارد و دارای یک اسکلت خارجی سخت و صاف است.

 

رفتار: کک انگل‌های خارجی هستند که از خون میزبان خود تغذیه می‌کنند. کک های بالغ قادر به پرواز نیستند اما می‌توانند مسافت‌های طولانی (تا 200 برابر طول بدن خود) بپرند. آنها معمولاً شب‌ها فعال هستند و ترجیح می‌دهند بر روی جوندگان زندگی کنند.

 

 

 

2. لارو یا کرمینه (larva):

 

ظاهر: شبیه کرم، کوچک و رنگ پریده با بدنی segmented.

 

رفتار: لاروهای کک از خون تغذیه نمی‌کنند. در عوض، آنها از زباله‌های ارگانیک، مدفوع کک های بالغ (که حاوی خون هضم نشده است) و سایر مواد موجود در محیط خود تغذیه می‌کنند.

 

 

 

3. شفیره (pupa):

 

ظاهر: در یک پیله قرار دارد که اغلب با زبانه های سخت پوشانده شده است و شناسایی آن را سخت می‌کند.

 

رفتار: شفیره ها غیرمتحرک هستند ولی به تحریکات محیطی حساس هستند. آنها می‌توانند برای هفته‌ها تا ماه‌ها در حالت خواب باقی بمانند تا زمانی که شرایط مناسب (مانند لرزش یا گرما) باعث بیرون آمدن آنها به عنوان پشه بالغ شود.

 

 

 

4. تخم‌ها (egg):

 

ظاهر: کوچک، بیضی شکل و سفید رنگ که توسط پشه‌های ماده به صورت خوشه‌ای روی میزبان گذاشته می‌شود.

 

زیستگاه: تخم‌ها از میزبان می‌افتند و معمولاً در محیط‌هایی مانند رختخواب، لانه‌ها یا حفره‌ها یافت می‌شوند، جایی که به لارو تبدیل می‌شوند.

 

 

 

 

 

---

 

چرخه زندگی

 

Xenopsylla cheopis یک دگردیسی کامل را با چهار مرحله تخم، لارو، پاپا و بالغ طی می‌کند. کل چرخه زندگی از تخم تا بالغ می‌تواند از 2 هفته تا چند ماه طول بکشد که به شرایط محیطی (دما، رطوبت و دسترسی به میزبان‌ها) بستگی دارد.

 

1. مرحله تخم:

 

کک های ماده تخم‌های خود را روی میزبان یا در محیط‌های نزدیک به آن می‌گذارند. هر ماده می‌تواند در طول عمر خود چندین دوجین تخم بگذارد. تخم‌ها در شرایط مناسب ظرف 2 روز تا 1 هفته هچ می‌شوند.

 

 

 

2. مرحله لارو:

 

لاروها از زباله‌های ارگانیک، از جمله مدفوع کک ها که حاوی خون هضم شده است، تغذیه می‌کنند. این مرحله بین 5 تا 20 روز طول می‌کشد تا لاروها به پیوپا تبدیل شوند.

 

 

 

3. مرحله شفیره:

 

لاروهای کک در یک پیله محافظ به شفیره تبدیل می‌شوند. پیله اغلب با زبانه ها پوشانده می‌شود تا کک در حال رشد استتار شود. شفیره ها می‌توانند برای چند ماه در حالت خواب بمانند و در شرایط کم‌غذایی تا زمانی که میزبان بالقوه‌ای را در نزدیکی خود احساس کنند، بمانند.

 

 

 

4. مرحله بالغ:

 

زمانی که بالغ می‌شوند، کک ها از پیله بیرون آمده و بلافاصله به دنبال خون برای تغذیه می‌روند. کک های ماده باید از خون تغذیه کنند تا تخم‌گذاری کنند، در حالی که نرها برای جفت‌گیری تغذیه می‌کنند. کک ها می‌توانند چندین هفته تا چند ماه زندگی کنند، بسته به دسترسی به میزبان‌ها و شرایط محیطی.

 

 

 

 

 

---

 

اثرات و آسیب‌ها

 

1. اثرات مستقیم:

 

از دست دادن خون: کک ها از خون میزبان‌های خود تغذیه می‌کنند و جمعیت‌های زیاد می‌توانند منجر به کم‌خونی شوند، به‌ویژه در حیوانات جوان یا ضعیف.

 

تحریک پوستی: گزش کک ها موجب تحریک، خارش و التهاب در انسان‌ها و حیوانات می‌شود. در برخی موارد، این گزش‌ها می‌توانند منجر به عفونت‌های ثانویه شوند.

 

درماتیت آلرژیک ناشی از کک ها: در حیوانات خانگیو انسان، تماس طولانی با گزش کک ها می‌تواند واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند که منجر به خارش شدید، ریزش مو و عفونت‌های پوستی می‌شود.

 

 

 

2. انتقال بیماری‌ها:

 

طاعون بوبونیک: Xenopsylla cheopis به عنوان یک ناقل شناخته‌شده طاعون بوبونیک است که به طور تاریخی مسئول پاندمی‌ها، از جمله مرگ سیاه بوده است. کک ها زمانی که از یک جوندۀ آلوده خون می‌مکد، به Yersinia pestis آلوده می‌شود. باکتری در روده کک ها تکثیر می‌شود و سیستم گوارشی آن را مسدود می‌کند. زمانی که کک یک میزبان جدید را نیش می‌زند، مواد آلوده را به آن انتقال می‌دهد.

 

تب مرموز: توسط Rickettsia typhi ایجاد می‌شود که یکی دیگر از بیماری‌های منتقل‌شده توسط کک ها است و منجر به تب، سردرد و بثورات می‌شود.

 

کرمک: کک ها می‌توانند تخم‌های کرمک را حمل کنند که می‌تواند توسط حیوانات (به ویژه حیوانات خانگی) و انسان‌ها زمانی که کک ها به طور تصادفی بلعیده شوند، مصرف شود.

 

 

 

3. تأثیر اقتصادی:

 

کک ها بر روی دام‌ها و حیوانات خانگی تأثیر می‌گذارند و مشکلات بهداشتی مانند کاهش وزن، کاهش تولید شیر و ناراحتی کلی ایجاد می‌کنند.

 

هزینه‌های مربوط به کنترل کک ها و درمان بیماری‌های منتقل‌شده توسط کک ها (مانند مراقبت‌های دامپزشکی، اقدامات کنترل آفات) قابل توجه است، به ویژه در مناطقی که جوندگان زیاد دارند.

تلفن مشاوره رایگان 09120175667

 

 

 

 

 

---

 

پیشگیری و کنترل

 

1. کنترل فرهنگی:

 

کنترل جوندگان: از آنجا که Xenopsylla cheopis عمدتاً موش‌ها و دیگر جوندگان را آلوده می‌کند، کنترل جمعیت جوندگان اولین قدم برای پیشگیری از آلودگی به  کک ها است.

 

بهداشت: مناطق زندگی جوندگان مانند زیرزمین‌ها، اتاق‌های زیرشیروانی و انبارها را تمیز کرده و زباله‌ها را حذف کنید. این کار زیستگاه‌های کک را کاهش می‌دهد.

 

رختخواب و محل‌های لانه‌سازی: رختخواب و محل‌های لانه‌سازی حیوانات خانگی و دام‌ها را به طور منظم تمیز کنید تا تخم‌ها و لاروها را از بین ببرید.

 

 

 

2. کنترل بیولوژیکی:

 

دشمنان طبیعی: دشمنان طبیعی کک ها مانند برخی انواع مورچه‌ها یا سوسک‌ها که از لاروهای پشه تغذیه می‌کنند را معرفی یا تشویق کنید.

 

مواد بیولوژیکی: قارچ‌ها مانند Metarhizium anisopliae و باکتری‌ها مانند Bacillus thuringiensis می‌توانند برای کنترل جمعیت کک ها استفاده شوند، اگرچه بیشتر در محیط‌های کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

 

 

3. کنترل شیمیایی:

 

سموم حشره‌ای: استفاده از درمان‌های حشره‌کش (مانند سولفاک، کاوترین و آورکیل) بر روی حیوانات و محیط می‌تواند جمعیت کک ها را کاهش دهد. این مواد شیمیایی هم به کک‌های بالغ و هم به لاروها آسیب می‌رسانند. بهتر است سمپاشی محل آلوده به کک حداقل 2 بار به فاصله 14 روز کامل با سموم ذکر شده سمپاشی گردد. 

 

قلاده‌های کک: قلاده‌های کک برای حیوانات خانگی مؤثر است و حفاظت طولانی‌مدتی فراهم می‌کند.

 

اسپری‌های محیطی: اسپری‌های حشره‌کش کاوترین را در مناطق بالقوه زندگی کک ها، مانند شکاف‌ها، درزها و رختخواب، اسپری کنید.

 

مهپاشی: برای آلودگی‌های شدید، به ویژه در مناطق پرجوندگان،استفاده از روش مهپاشی گرم با سموم ULV  و سولفاک سوپر  برای از بین بردن لاروها و کک های بالغ ضروری باشد.

 

 

 

4. کنترل مکانیکی:

 

جاروبرقی: جاروبرقی کردن منظم کف‌ها، فرش‌ها و مبلمان می‌تواند به کاهش تخم‌ها، لاروها و پیوپاهای کک در محیط کمک کند. پس از جاروبرقی کردن، بلافاصله کیسه جاروبرقی را دور بیندازید تا از بازگشت مجدد آلودگی جلوگیری شود.

 

تله‌های کک: تله‌های نظیر تله چسبی پپاورمکس یا تله های مبتنی بر نور مانند ILT می‌توانند برای جذب و شکار کک های بالغ در مناطق خاص استفاده شوند.

 

 

 

5. مدیریت آفات یکپارچه (IPM):

 

نظارت: به طور منظم حیوانات خانگی، دام‌ها و محیط را نسبت به علائم وجود کک ها بررسی کنید.

 

تلاش‌های هماهنگ: اجرای اقدامات کنترل به طور هماهنگ، به ویژه در مناطقی که بیماری‌های منتقل‌شده توسط کک ها رایج هستند، می‌تواند به کاهش گسترش بیماری ها کمک کند.

 

 

 

 

 

---

 

نتیجه‌گیری

 

Xenopsylla cheopis یک آفت مهم است به دلیل نقش آن به عنوان ناقل بیماری‌های شدید مانند طاعون بوبونیک و همچنین تأثیرات مستقیم آن بر سلامت حیوانات. کنترل مؤثر نیاز به رویکردی یکپارچه دارد که شامل کنترل جوندگان، بهداشت محیطی، درمان‌های شیمیایی و اقدامات کنترل بیولوژیکی است. مدیریت پایدار شامل نظارت منظم، استفاده مناسب از سموم و ارتقای زیستگاه‌های سالم‌تر برای کاهش جمعیت کک ها و خطر انتقال بیماری‌ها می‌باشد.

تلفن مشاوره رایگان 09120175667