دم فنری یا پادمان (کولمبولا Collembola)
کولمبولا که به نام دم فنری یا پادمان یا پرش‌تنان نیز شناخته می‌شوند، بندپایان شش‌پایی بسیار کوچکی هستند که به زیرشاخه Hexapoda تعلق دارند. با وجود داشتن شش پا، این موجودات حشرات واقعی محسوب نمی‌شوند و در طبقه‌بندی خاص خود، یعنی کلاس کولمبولا (Collembola) قرار می‌گیرند. آن‌ها یکی از فراوان‌ترین و گسترده‌ترین بندپایان خاک‌زی هستند و در زیستگاه‌های مختلفی از جمله جنگل‌ها، مراتع، زمین‌های کشاورزی و حتی مناطق شهری یافت می‌شوند.
تلفن مشاوره رایگان
09120175667
---
رده‌بندی (طبقه‌بندی) کولمبولا
کولمبولا گروهی باستانی از بندپایان هستند که بیش از ۴۰۰ میلیون سال پیش تکامل یافته‌اند. رده‌بندی علمی آن‌ها به شرح زیر است:
فرمانرو: Animalia (جانوران)
شاخه: Arthropoda (بندپایان)
زیرشاخه: Hexapoda (شش‌پایان)
رده: Collembola (پرش‌تنان)
راسته‌های مهم:
Entomobryomorpha (پرش‌تنان کشیده‌بدن)
Poduromorpha (پرش‌تنان فشرده‌بدن)
Symphypleona (پرش‌تنان کروی‌شکل)
Neelipleona (پرش‌تنان کروی بسیار کوچک)
تاکنون بیش از ۸۰۰۰ گونه توصیف‌شده از کولمبولا شناسایی شده است، اما احتمالاً تنوع واقعی آن‌ها بسیار بیشتر است.
تلفن مشاوره رایگان
09120175667
---
ریخت‌شناسی (مورفولوژی) کولمبولا
پرش‌تنان بندپایان کوچک‌جثه‌ای هستند که اندازه‌ی آن‌ها بین ۰.۲ تا ۶ میلی‌متر متغیر است. بسته به راسته‌ی آن‌ها، شکل بدنشان متفاوت است، اما ویژگی‌های مشترک آن‌ها شامل موارد زیر است:
شکل بدن: برخی دارای بدن کشیده (Entomobryomorpha) و برخی دیگر دارای بدنی کروی (Symphypleona) هستند.
شاخک‌ها: دارای ۴ بند در شاخک‌های خود هستند که به درک محیط کمک می‌کند.
فورکولا (Furcula): یک ساختار فنری‌شکل در زیر شکم آن‌ها که باعث جهش ناگهانی هنگام احساس خطر می‌شود.
کلوفور (Collophore): یک ساختار لوله‌ای در سطح شکمی که به جذب رطوبت و چسبندگی کمک می‌کند.
چشم‌ها: برخی گونه‌ها دارای چشم‌های ساده (ocelli) هستند، در حالی که برخی دیگر کاملاً نابینا هستند.
پوست خارجی: سطح بدن آن‌ها ممکن است صاف یا پوشیده از پولک‌ها، موها یا خارهای ریز باشد.
تلفن مشاوره رایگان
09120175667
---
رفتارشناسی (اتولوژی) کولمبولا
پرش‌تنان رفتارهای متنوعی در رابطه با تغذیه، تولیدمثل و تعامل با محیط زیست از خود نشان می‌دهند.
رفتار تغذیه‌ای
کولمبولاها تجزیه‌کنندگان (دتریتیور) هستند و عمدتاً از موارد زیر تغذیه می‌کنند:
هاگ‌ها و ریسه‌های قارچ‌ها (که در تنظیم رشد قارچ‌ها در خاک نقش دارند).
مواد گیاهی در حال پوسیدگی (که به چرخه‌ی مواد مغذی کمک می‌کند).
باکتری‌ها، جلبک‌ها و پروتوزوآها (کمک به تعادل میکروبی در خاک).
برخی گونه‌ها ممکن است از گرده گیاهان، گلسنگ‌ها یا حتی ریشه‌های گیاهان جوان تغذیه کنند، اما این رفتار نادر است.
مکانیزم پرش در دم فنری یا پادمان (Collembola)
هنگام احساس خطر، پرش‌تنان با استفاده از فورکولا (Furcula) خود را به سمت بالا پرتاب می‌کنند. این عمل نوعی مکانیزم فرار است، اما حرکت آن‌ها کنترل‌شده نیست و نمی‌توانند محل فرود خود را تعیین کنند.
رفتار تولیدمثلی
پرش‌تنان می‌توانند به صورت جنسی و غیرجنسی تولیدمثل کنند.
جفت‌گیری: نرها اسپرماتوفورها (بسته‌های اسپرم) را در محیط قرار می‌دهند و ماده‌ها آن را جمع‌آوری می‌کنند.
تخم‌گذاری: تخم‌ها معمولاً در محیط‌های مرطوب و به‌صورت گروهی گذاشته می‌شوند.
رشد و تکامل: نوزادان پس از خروج از تخم مشابه بالغین هستند و در طول زندگی خود به‌طور مداوم پوست‌اندازی می‌کنند.
تعاملات اجتماعی و زیست‌محیطی
برخی گونه‌ها رفتار اجتماعی دارند و در مناطق مرطوب تجمع می‌کنند.
کولمبولاها به تغییرات محیطی حساس هستند و به عنوان شاخص زیستی (bioindicator) برای سنجش سلامت خاک به کار می‌روند.
تلفن مشاوره رایگان
09120175667
---
نام‌های رایج کولمبولا در مناطق مختلف جهان
نام‌های عمومی
Springtails (پرش‌تنان) – به دلیل توانایی جهش آن‌ها.
Collembolans (کولمبولاها) – بر اساس نام علمی آن‌ها.
نام‌هایی بر اساس شکل بدن
Globular Springtails (پرش‌تنان کروی‌شکل) – مخصوص گونه‌های گرد مانند Symphypleona.
Elongate Springtails (پرش‌تنان کشیده‌بدن) – برای گونه‌های باریک و دراز مانند Entomobryomorpha.
نام‌های محلی و منطقه‌ای
Snow Fleas (کک‌های برفی) – در مناطق سردسیر، برخی گونه‌های کولمبولا روی برف دیده می‌شوند و این نام را گرفته‌اند.
Soil Mites (کنه‌های خاکی) – برخی افراد آن‌ها را به اشتباه با کنه‌ها اشتباه می‌گیرند.
Water Springtails (پرش‌تنان آبی) – نامی برای گونه‌های نیمه‌آبزی که روی سطح آب زندگی می‌کنند.
نام‌های اشتباه رایج
گاهی به اشتباه آن‌ها را "کک" یا "کنه" می‌نامند، در حالی که این دو گروه کاملاً متفاوت هستند.
---
نتیجه‌گیری
کولمبولاها بندپایانی کوچک اما بسیار مهم از نظر اکولوژیکی هستند که نقش اساسی در تجزیه مواد آلی، سلامت خاک و چرخه مواد مغذی دارند. آن‌ها خطر مستقیمی برای انسان ندارند اما در محیط‌های مرطوب ممکن است در خانه‌ها دیده شوند. توانایی آن‌ها در جهش با استفاده از فورکولا یک سازگاری منحصر‌به‌فرد برای فرار از تهدیدات است. همچنین، به دلیل حساسیت بالای آن‌ها به تغییرات زیست‌محیطی، می‌توانند به عنوان شاخص‌های زیستی برای ارزیابی کیفیت خاک و سلامت اکوسیستم‌ها استفاده شوند.
تلفن مشاوره رایگان
09120175667
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.