آشنایی با مشهورترین جونده کش ها (سم موش، موش کش، طعمه موش)

سم جونده کش چیست و چگونه جمعیت جوندگان را کنترل می کنند؟

جونده کش ها مواد شیمیایی هستند که با هدف از بین بردن جوندگان ساخته و فروخته می شوند. اگرچه معمولاً از آن به عنوان “سم موش” یاد می شود، اما از سموم جونده کش برای از بین بردن موش ها، سنجاب ها، موش کور و بسیاری از جوندگان دیگر نیز استفاده می شود.

برخی از جونده کش ها پس از یک بار مواجهه کشنده هستند در حالی که برخی دیگر به بیش از یک مورد مواجهه نیاز دارند. جوندگان تمایل به خوردن یک ماده غذایی ناشناخته ندارند (که شاید انعکاسی از عدم توانایی آنها در استفراغ باشد) و ترجیح می دهند نمونه گیری کنند، منتظر بمانند و ببینند که ماده ناشناخته باعث بیماری آنها یا سایر جوندگان می شود یا خیر؟!!! این پدیده باعث می شود که این سموم پس از مصرف دوزهای متعدد اثر کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه در ادامه با ما همراه باشید.

طبقه بندي جونده کش ها:

جونده کش ها از حیث عمل و کنترل به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:

1- سموم با اثر حاد:

ترکیبات  این گروه سریع سبب مرگ سریع جونده می شوند. میزان مصرف آنها در واحد سطح کمتر است به طور يکه میزان سم مصرفی در مقایسه با سموم با اثر تدریجی تا حدود یک دهم کاهش می یابد، اما براي حصو ل اطمینان از تأثیر کافی، اغلب باید تا حدود یک چهارم یا نصف سموم با اثر تدریجی، از این سموم استفاده کرد. براي استفاده از طعمه های تهیه شده از سموم حاد ( سم موش کش های سریع الاثر) می توان به طور مستقیم اقدام به پخش طعمه ها نمود. بطور معمول در مکان هایی که جمعیت جوندگان زیاد است، ابتدا اقدام به پیش طعمه گذاري می شود و با توجه به بازخوردها طعمه گذاری اصلی را انجام داد. جونده کشهاي با اثر شدید می توانند منشاء گیاهی، آلی و یا معدنی داشته باشند. در برنامه هاي مبارزه کاربرد وسیعی دارند.

معروفترین این سموم جونده کش در بازار فسفر دوزنگ یا همان فسفید روی می باشد. این سم به صورت طعمه مسموم مصرف می شود، فسفر دو زنگ ترکیب سیاه رنگ (به همین علت است که مردم به آن به اشتباه به آن سیانور می گویند) با بوی نسبتا تندی است که در نتیجه تصعید فسفر حاصل می شود. این سم را با دانه گندم یا تخم خربزه همراه با روغن مانند روغن نباتی، مخلوط کرده و بعنوان  سم موش برای به دام انداختن موش استفاده می شود. البته از آن برای خرگوش و آبدزدک نیز استفاده می شود.

نحوه تاثیر فسفردوزنگ:

این سم در آب نامحلول بوده در حالت خشک تبخیر نمیشود. پس از مصرف جونده تحت تاثیر اسید معده تولید گاز فسفین میکند این گاز وارد خون شده و موجب اختلالات عصبی می شود که در پی آن  قلب کلیه‌ها کبد و سایر اعضای بدن از کار می‌افتد. این سم در بدن جونده تجمع نمیکند و جونده سریعا می‌میرد در نتیجه شکارچی‌ و لاشه‌خوار را تهدید نمیکند.

نکات بسیار مهم در مورد سم فسفردوزنگ: از آنجایی که سمیت تنفسی این سم برای انسان و خونگرم ها بسیار بالاست توصیه می شود در هنگام استفاده از ماسک و دستکش های مخصوص استفاده نمایید.

بهتر است برای مبارزه با جوندگان حتی المقدور از سموم حاد استفاده نشود چرا که برای انسان و سایر پستانداران بسیار خطرناک می باشد. مع الوصف از این سموم در مواقع اضطراری و فقط برای مبارزه ضربتی بر علیه جوندگان می توان استفاده کرد. بهتر است این سموم را با انجام ملاحظات احتیاطی و رعایت بهداشت مصرف شوند.

2- سموم با  اثر تدریجی:

این دسته از سموم در واقع سمومی مزمن با مقدار نامشخص هستند به این معنا که جوندگان (موش ها و …) باید چندین بار از این سموم تغذیه کنند و این تغذیه باید آنقدر ادامه یابد تا اثرات سمی در جونده مشخص شود. این دسته از سموم در مکانیسم انعقاد خون اختلال ایجاد می کنند و با آسیب رساندن به جدار مویرگ ها و ایجاد خونریزي داخلی باعث مرگ تدریجی جونده می شوند. سموم ضد انعقادي (آنتی کواگولانت ها) در مقایسه با سموم شدید الأثر داراي دو مزیت هستند: نخست اینکه به آسانی مورد قبول جونده قرار می گیرند و مقدار کم آن در طعمه هاي مسموم باعث رمیدگی جونده از طعمه نمی شود و مزیت دوم آن عدم احتمال بروز مسمومیت اولیه و ثانویه در موجودات غیر هدف است. در صورت بروز مسمومیت تئسط این نوع جونده کش ها (سم موش) آنتی دوت آن ویتامین K می باشد (به راحتی قابل تهیه و استفاده می باشد). اما با تمام این مزایا باید در کاربرد آنها نهایت دقت را بعمل آورد. این سموم باعث مرگ تدریجی می شوند. طعمه هاي تهیه شده از این سموم، باید تا زمان مرگ در اختیار جونده باشد. مصرف این طعمه ها، براي دو هفته براي مرگ جوندگان (غالبا موش ها) کافی است که البته این زمان بسته به نوع سم موش و حساسیت گونه متفاوت می باشد. براي حصول از اطمینان تا رسیدن به کنترل مطلوب می توان در فاصله هر 3 تا 10 روز اقدام به طعمه گذاري نمود.

این گروه از سموم جونده کش دو نسل دارند:

جونده کش های معروف نسل اول عبارتند از: وارفارین، کلروفاسینون و دیفاسینون و کوماترالیل. این داروها خطر کمتری دارند زیرا در انسان باقی نمی مانند و در عرض سه تا چهار روز آزادانه از طریق ادرار دفع می شوند. با این حال، برخی از موش ها نسبت به چنین اجزایی ایمنی ایجاد کرده اند. آنها به کندی عمل می کنند، بنابراین دانشمندان موادی را سنتز کرده اند که تأثیر قوی تری دارند.

جونده کش های معروف نسل دوم عبارتند از: برومادیالون، برادیفاکوم دیفناکوم، دیفتیالون و فلوکومافن. رندر بیشتر اقدام قدرتمندروی جوندگان یکی از ویژگی های چنین داروهایی یک اثر تجمعی است، بنابراین حذف آنها از آنها دشوارتر است بدن انسان. این عمل در زمان کوتاهی رخ می دهد، اما سمیت آن در مقایسه با سایر مواد سمی بیشتر است

توصیه هایی در کاربرد جونده کش ها(سم موش):

بیشتر جونده کش ها به صورت طعمه مسموم کاربرد داشته، گرچه تعدادي از آنها به صورت مایع یا سموم تماس به صورت گرد و غبار می باشد. یک غله با کیفیت خوب و به رنگ سیاه به دلیل عدم استفاده انسان و دام و حیوانات غیر هدف می تواند به عنوان ماده مبناي طعمه مسموم استفاده شود.

مانع هاي چشایی انسان (غیرطبیعی بودن بیترکس) میزان مصرف انسانی به طور اتفاقی را کاهش می دهد. جاذب هاي مختلف (کاکائو، چربی حیوانی، پسته، گردو، بادام، فندق، کنجد و…)، افزودنی ها و نگاه دارنده ها (پارافین خوراکی و استابیلایزرها) را جهت آماده سازي طعمه ها یا بهبود کارآیی آنها می توان اضافه کرد.

اگر از طعمه هاي فاسد شدنی به کار می برید، بهتر است در اوایل غروب طعمه گذاري شود که در شب تازه و جاذب باشند. طعمه ها (چه فاسد شدنی و چه غیر فاسد شدنی) را باید در ظروف مناسب مانند ظروفی که ورودي مناسبی داشته باشد (BAIT STATION) تا جوندگان اجازه دسترسی بهتر و سریع تر به طعمه را داشته باشند، علاوه بر این باعث می شود که طعمه ها در محیط پراکنده نشده و براي سایر حیوانات غیرهدف ایجاد مشکل و مسمومیت نکند.

بهتر است براي جذب بهتر جوندگان براي طعمه ها از غذاهاي مورد علاقه آن ها استفاده گردد تا پذیرش طعمه براي جوندگان قابل دسترس تر و آسان تر باشد. در محیط هاي مرطوب از قبیل خطوط فاضلاب، از طعمه هایی که با موم یا واکس می باشند و به دلایل ماندگاري بیشتر و اثر بالاتر و کپک نزدن توصیه می شود. براي  کنترل مؤثرتر از جونده کش هاي حاد می توان استفاده کرد، چرا که طعمه ها براي چندین روز سالم مانده و منبع جدید غذایی براي جوندگان بوده و آزادانه از آنها تغذیه می کنند در این مدت به مقدار سم افزوده می شود. یک یا دو شب بعد از در معرض قرار گرفتن جونده یا طعمه مسوم تعدادي از آنها از بین می روند. از مزایاي اصلی جونده کش هاي حاد اثر کنترلی سریع آنها است اگرچه چندین روز براي طعمه گذاري مقدماتی لازم است. بنابراین در کنترل سریع و فوري نیز ضروري است که طعمه ها سالم بوده و طعمه هایی که به آن عادت کرده اند حذف شوند. به منظور نتیجه بخش بودن عملیات می توان  از سایر طعمه های آنتی کوآگولانت براي جوندگان باقی مانده استفاده کرد  مشروط بر اینکه اساس طعمه متفاوت باشد.

طعمه هاي آنتی کوآگولانت یا هر جونده کش دیگري باید در محل و پوشش مناسبی و دور از هوا و باد و حیوانات غیر هدف گذاشته شوند. طعمه هاي مازاد و لاشه های جوندگان نیز براي جلوگیري از چرخه مسمومیت از اطراف جمع آوری شده و به روش مناسبی دفع شوند.

در مکانهاي خشک و مسکونی که آب کمیاب می باشد، طعمه هاي مرطوب براي کنترل موثرتر می باشند. بطور معمول آب محلول در نمک آنتی کوآگولانت براي این منظور استفاده می گردد.

طعمه هاي مسموم فقط باید در سطح زمین طعمه گذاري شوند و به طور مرتب باید بررسی شوند مازاد این طعمه ها باید جمع آوري شوند تا باعث جذب حیوانات غیر هدف نشده و توسط آن ها استفاده نشود.

لیست جونده کش ها(یا موش کش ها) با اثرکوتاه و ضد انعقادي (کوآگولانت) براي کنترل جوندگان

ردیف	جونده کش	فرمولاسیون	اثر	غلظت	درجه خطر ذرات فعال ازنظر WHO
1	برادیفاکوم	طعمه، واکس بلوك و پاستا	آنتی کوآگولانت	0/005	Ia*
2	برومادیلون	واکس بلوك، پودرکنسانتره، پودر Tracking، طعمه پایه روغن	آنتی کوآگولانت	0/005 2  – 1/0	Ia*
3	برومتیلن	طعمه	حاد	1 0/0   – 0/005	Ia*
4	کلسی فرول	طعمه	تحت حاد	10 /0   – 75 0/0	Na***
5	کلروفاسینون	طعمه، کنسانتره، پایه روغن، پودر Tracking	آنتی کوآگولانت	05/0 – 0/005 20/0 25/0	Ia*
6	کوماتترالین	طعمه، واکس بلوك، پودر تراکینگ	آنتی کوآگولانت	0375/0 75/0	Ib**
7	ديفناکوم	طعمه، واکس بلوك و پاستا	آنتی کوآگولانت	0/005	Ia*
8	ديفتیالون	طعمه، واکس بلوك	آنتی کوآگولانت	0025/0
9	دي فاسینون	کنسانتره محلول در آب، طعمه، پودر کنسانتره	آنتی کوآگولانت	5/0 – 1 /0 1-2/0 05/0 – 0/005	Ia*
10	فلوکیومافن	واکس پلیت	آنتی کوآگولانت	005/0	Ia*
11	فسفید روي	طعمه	حاد	1-5	Ib**

خطري شناسایی نشده: Na***

خطر بالا: Ib**

خطر شدید: Ia*

نحوه اثر  جونده کش ها:

فسفردوزنگ (Zinc phosphide)
نام عمومي: زينك فسفايد   (سمیت حاد)	گروه: تركيب غيرآلي (معدني)	نام تجاري: Ratol , Ridall	نوع جونده کش: غیر ضد انعقادی
نحوه تأثير: موش كش گوارشي، با واكنش با اسيدهاي معدي، فسفين آزاد مي كند كه وارد جريان خون شده و كليه، كبد و قلب را از بين مي برد. این سم در آب نامحلول بوده در حالت خشک تبخیر نمی شود. از آنجایی که سمیت تنفسی این سم برای انسان و خونگرم ها بسیار بالاست توصیه می شود در هنگام استفاده از ماسک و دستکش های مخصوص استفاده نمایید. بهتر است برای مبارزه با جوندگان حتی المقدور از سموم حاد استفاده نشود چرا که برای انسان و سایر پستانداران  بسیار خطرناک می باشد. از این سموم در مواقع اضطراری و برای مبارزه ضربتی بر علیه جوندگان می توان استفاده کرد.

بروديفاكوم (Brodifacoum)
نام عمومي: بروديفاكوم	گروه: آنتي كواگولانت (نسل دوم)	نام تجاري:   Klerat	نوع جونده کش: ضد انعقادی
نحوه تأثير: بازدارنده چرخه ويتامين K1 ویتامین K1 یکی از مواد ضروری جهت ساخت پیش ساز فاکتورهای انعقاد خون است. بنابراین مصرف این سم مانع از انعقاد خون و متعاقبا خونریزی داخلی و مرگ تدریجی می شود. بدنبال مصرف برودیفاکوم بعنوان یک آنتی کوآگولانت غیر مستقیم، علائم و نشانه های مسمومیت معمولا چند روز پس از مصرف سم بروز می نماید، بنابراین موش های دیگر متوجه نشده و همچنان به مصرف سم ادامه می دهند بنابراین احتمال بروز مقاومت در برابر مصرف این سم وجود ندارد.

بروماديلون (Bromadiolone)
نام عمومی: برومادیلون		گروه: آنتي كواگولانت (نسل دوم)	نام تجاري:   Lanirat	نوع جونده کش: ضد انعقادی
نحوه تأثير: : تشكيل پروترومبين   را متوقف كرده و باعث خونريزي داخلي مي شود. پلت های طعمه حاوی   برومادیالون بسیار جذاب و لذیذ طراحی شده اند و در کوتاه ترین زمان ممکن جوندگان   را به سمت خود جلب می کنند و پس از مصرف با خونریزی داخلی و خارجی باعث مرگ موش و   سایر جوندگان می شوند.

کوماتتراليل  (Coumatetralyl)
نام عمومی: کوماتتراليل	گروه: آنتي كواگولانت ( نسل اول)	نام تجاري:   Racumin	نوع جونده کش: ضد انعقادی
نحوه تأثير: باعث توقف سنتز پروترومبين  و مانع انعقاد خون مي گردد. از ویژگی های این جونده کش این است که موش ها  به دلیل ندیدن هیچ علائمی بدون نگرانی از مسمومیت با میل و رغبت از طعمه های مسموم   تغذیه می کنند. مرگ تدریجی جانور باعث می شود که موش های دیگر متوجه علت آن مرگ آنها   شوند.

كوماكلر  (Coumachlor)
نام عمومی: کوماكلر	گروه: آنتي كواگولانت ( نسل اول)	نام تجاري:   Tomorin	نوع جونده کش: ضد انعقادی
نحوه تأثير:  مانع انعقاد خون مي شود. طعمة مسموم اين سم  باعث ترس موش نمي شود.

وارفارين (Warfarin)
نام عمومی: وارفارين	گروه: آنتي كواگولانت ( نسل اول)	نام تجاري:     Warfarin	نوع جونده کش: ضد انعقادی
نحوه تأثير:  مانع انعقاد خون  مي شود. وارفارین بی بو و بی مزه است و وقتی با طعمه غذا مخلوط شود بسیار موثر است ، زیرا جوندگان به طعمه باز می گردند و به مدت چند روز تغذیه خود را ادامه می دهند. طعمة مسموم اين سم  باعث ترس موش نمي شود- به گزارشي ايجاد مقاومت در آنها ديده شده و بزودي از فهرست  سموم خارج خواهد شد.

Sodium cyanide  سيانيد سديم
نام عمومی: سیانید سدیم	گروه: سموم تدخيني (فوميگانت ها)	نام تجاري:   Cymag	نوع جونده کش: حشره كش تماسي
نحوه تأثير: موش كشي كه مانع انتقال   اكسيژن از هموگلوبين به بافتهاي سلولي مي شود

آلومينيوم  فسفايد (Aluminum phosphide)
نام عمومی: آلومينيوم فسفايد	گروه: سموم تدخيني (فوميگانت ها)	نام تجاري:  (  Phostoxin (   Fumi-cell
نحوه تأثير: اين سم تحت در اثر   رطوبت با ايجاد گاز فسفين مانع انتقال اكسيژن از هموگلوبين به بافتهاي سلولي و  باعث خفگي مي شود

منيزيم فسفايد (Magnesium phosphide)
نام عمومی: منيزيم فسفايد	گروه: سموم تدخيني (فوميگانت ها)	نام تجاري:  Phostoxin   (Fumi-cell)
نحوه تأثير:   اين سم تحت در اثر   رطوبت با ايجاد گاز فسفين مانع انتقال اكسيژن از هموگلوبين به بافتهاي سلولي و  باعث خفگي مي شود.

دفیناکوم  Defenacoum
نام عمومی: دفیناکوم	گروه: آنتي كواگولانت ( نسل دوم )	نام تجاري:   Neosorexa، Ratac	نوع جونده کش: ضد انعقادی
نحوه تأثير:  مانع انعقاد خون مي شود.   در مقایسه با سایر جونده کش   های ضد انعقاد، دیفناکوم سطح فعالیت خوبی در برابر موش های قهوه ای و سطح فعالیت  عالی در برابر موش ها دارد. با توجه به قدرت دیفناکوم   برای جوندگان در مقایسه با سایر گونه های غیر هدف، این ماده فعال به ویژه در جایی  که حیوانات اهلی یا مزرعه در منطقه تحت درمان حضور دارند مفید است.با این حال، دیفناکوم یک سم قوی برای همه گونه های پستانداران  است و ضروری است که همه طعمه ها باید به خوبی از حیوانات غیر هدف محافظت شوند

(Bromethalin) برومتالين
نام عمومی: برومتالین	گروه : سموم فلج كننده اعصاب، نوروتوكسين (Neurotoxins	نام تجاري: كاتلفار (Katelfar)
نحوه تأثير:  اين سم بي بو و بدون رنگ مي باشد.در آب  حل شدني نيست و به صورت كريستال جامد از خانواده دي فنيل آمين ها مي باشد.

P  ضد انعقاد جوندگان نسل اول به طور کلی نیمه عمر کوتاه تری دارند و برای جمع آوری دوز کشنده به غلظتهای بالاتر (معمولاً بین 0.005٪ تا 0.1٪) و مصرف متوالی در طی روزها نیاز دارد و نسبت به عوامل نسل دوم سمی نیست.

Pعوامل نسل دوم بسیار سمی تر از نسل اول هستند. آنها معمولاً با غلظت های کمتری در طعمه ها استفاده می شوند – معمولاً به میزان 0.001٪ تا 0.005٪ – کشنده هستند پس از یک بار خوردن طعمه ، کشنده هستند و همچنین در برابر گونه های جوندگانی که به ضد انعقاده های نسل اول مقاوم شدند

اگر در زمینه سم موش، مرگ موش، طعمه موش، سمپاشی موش، زمان و قیمت سمپاشی موش سوال دارید می توانید از مشاوره رایگان با متخصصان شرکت ورسا صنعت سبز  بهره ببرید(شماره تماس:02166036378)