گفتگوی اختصاصی خبرگزاری ایرنا با دکتر وحید درخش احمدی، مدیر عامل شرکت سمپاشی و کنترل آفات ورسا صنعت سبز

این گفتگو به مناسبت ششم جولای (۱۵ تیر ماه) که به عنوان روز جهانی بیماری های مشترک بین انسان و حیوان نامگذاری شده است، تهیه و منتشر گردیده است.

امروزه مواردی مانند رشد جمعیت، انقراض برخی گونه ها و صنعتی شدن تولید مواد غذایی باعث شکسته شدن مرزهایی بین انسان و حیوانات شده به گونه ای که حیوانات گاهی می‌توانند عوامل بیماری زایی داشته باشند که برای انسان بسیار خطرناک است و این بخاطر تفاوت در سیستم ایمنی بدن هر دو گونه است.

سیستم ایمنی بدن انسان غالبا در مواجهه با ویروس‌هایی با منشا حیوانی ناتوان است زیرا هرگز در معرض آن ویروس قرار نگرفته و فرصتی برای ایجاد یک مصونیت طبیعی از بیماری پیدا نکرده است.

به طور کلی به بیماری‌هایی که منشا جانوری دارند و از طریق تماس مستقیم انسان با حیوانات آلوده یا مصرف مواد غذایی آلوده ایجاد می­‌شوند بیماری های «زئونوز» (Zoonosis) گفته می ­شود. این بیماری‌ها قابل انتقال از دام یا حیوانات آلوده به انسان هستند که بر اساس تحقیقاتی که انجام شده، حدود ۶۰ درصد از بیماری های عفونی شناخته شده، می­‌توانند توسط حیوانات به انسان‌ها منتقل شوند و به صورت گسترده شیوع پیدا کنند. بر این اساس می­‌توان گفت از هر چهار بیماری جدیدی که شیوع پیدا می­‌کند، سه بیماری منشا جانوری دارد. به همین دلیل ششم جولای به عنوان روز جهانی بیماری های مشترک انسان و دام نامگذاری شده است.

چگونه زئونوزهای بیماری زا باعث بیماری زایی می­ شوند؟

زئونوزها ممکن است باکتریایی، ویروسی یا انگلی باشند که نقش بسزایی در انتقال بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات ایفا می­ کنند. این عوامل می توانند باعث انواع بیماری های جدی تا خفیف یا حتی مرگ در افراد شوند.

حیوانات درگیر می ­توانند در عین حال که سالم به نظر می­‌رسند ناقل بیماری به افراد سالم باشند و بیماری های عفونی را در یک محدوده جغرافیایی به سرعت افزایش دهند. پس می­‌توان متذکر شد که نگهداری حیوانات در شرایط نامناسب مانند قفس های کوچک و کثیف، رطوبت و دمای بالا موجب تکثیر عوامل بیماری زا می­ شود.

استفاده از فرآورده های آلوده حیواناتی نظیر گاو، گوسفند، مرغ، بز، شتر و خوک موجب بیماری های خطرناک در انسان می شوند.

مسیرهای انتقال بیماری از حیوانات به انسان به صورت باکتریایی، ویروسی و انگلی است، عوامل بیماری زا علاوه بر این که به سلامت انسان صدمه وارد می ­کند از نظر اقتصادی هم باعث خسارت می­‌شوند. بیماری تب مالت که توسط باکتری «بروسلا» ایجاد می­‌شود موجب کاهش شیردهی، سقط جنین و نازایی در دام‌ها خواهد شد.

انتقال بیماری های مشترک از حیوانات خانگی به انسان چگونه رخ می دهد؟

امروزه انسان‌ها در زندگی روزمره خود با حیوانات خانگی مانند سگ‌ها و گربه‌ها رابطه نزدیکی دارند و از آنها در محیط خانه خود، نگهداری می­‌کنند، تاکید کرد: این مساله نگرانی‌هایی را بابت انتقال بیماری های مشترک از حیوانات خانگی به انسان به دنبال داشته است. یکی از این بیماری‌ها، بیماری «توکسوکاریازیس» نوعی بیماری انگلی مشترک بین انسان و حیوانات در سراسر جهان است که در سگ‌ها و گربه‌ها شایع است.

عوامل موثر در توزیع این نوع بیماری

چندین عامل مهم نقش عمده ای در توزیع این بیماری در بین جمعیت های انسانی داشته است که از آنها می­ توان به سکونت در مناطق روستایی، تماس با خاک، مصرف گوشت خام آلوده، مخازن آب آلوده و اطلاعات ناکافی در این زمینه اشاره کرد.

بیماری دیگری که در این زمینه در جهان به خوبی شناخته شده، «هاری» (Rabies) است. این بیماری در حیوانات وحشی و خانگی نظیر خفاش‌ها، سگ‌ها و گربه‌ها دیده می ­شود و توسط گازگرفتگی و از طریق بزاق به بدن انسان منتقل می­‌شود. به همین دلیل سگ‌ها و گربه‌ها به عنوان یک دغدغه بهداشتی در نظر گرفته می­‌شوند زیرا ممکن است علاوه بر انتقال ویروس هاری عوامل بیماری‌زای مختلفی از جمله کرم های بیماری‌زا، را در خود جای دهند.

بیماری های نوظهور مانند کرونا که امروزه تهدید جدی برای جهان به شمار می­ آید منشا جانوری داشته که البته باید به این نکته اشاره کرد که ویروس کووید جانوری از سال ۱۹۳۰ شناخته شد و قبل از این که ویروس از ترشحات بینی بیمارانی که دچار سرماخوردگی شده بودند جدا شود، کووید های مختلفی در حیوانات آلوده مختلف از جمله بوقلمون، موش، گاو، خوک، گربه و سگ جدا شده بودند. در این رابطه ما نباید ارتباط بازارهای حیوانات زنده و شیوع بیماری را نادیده بگیریم.

همچنین می­ توان به مواردی مانند ویروس سارس کووید (SARS-CoV) که در سال ۲۰۰۲ از آسیا گزارش شد، اشاره کرد. این ویروس از گربه به انسان منتقل شده علائمی مانند درد عضلانی و تب را  بروز می دهد.

برای محافظت از خود و خانواده، در برابر بیماری های مشترک چه کارهایی می­توانیم انجام دهیم؟

در حالی که بیماری‌هایی که منشا حیوانی دارند برای انسان‌ها یا حتی حیوانات تهدید جدی محسوب می ­شوند، بهداشت عمومی، بهداشت شخصی و مراقبت از حیوانات می تواند از بروز بیماری های مشترک بین انسان و دام جلوگیری کند.

اقداماتی که به پیشگیری و کنترل خطرات ناشی از بیماری‌هایی که منشا آنها حیوان است کمک کند

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران